Više od dvadeset zemalja svijeta u nekoj mjeri uvelo je obaveznu COVID-19 vakcinaciju za dio ili čitavu populaciju.
Zakoni o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti u zemljama Zapadnog Balkana uglavnom ostavljaju mogućnost uvođenja obavezne imunizacije u mjeri u kojoj o tome odluče nadležna ministarstva.
Od zemalja Zapadnog Balkana, Crna Gora je u okviru novih anti-COVID mjera uvela obavezne potvrde o vakcinaciji, negativnom testu ili prebolovanom korona virusu za ulazak u državu, ali i u tržne centre.
Slovenija je uvela obaveznu vakcinaciju za državne službenike koji nisu imali COVID-19. Ovo pravilo predviđa da službenici moraju do 1. oktobra primiti prvu dozu, a drugu do 1. novembra.
Nove pooštrene mjere po kojima je za rad, javni prijevoz, odlazak u trgovački centar, banku ili poštu potrebno imati potvrdu o vakcinaciji ili negativan test su snazi od srijede, 15. septembra, kada su u Ljubljani održane i demonstracije.
Facebook rubrika Zašto? Radija Slobodna Evropa (RSE) bavi se zakonskim propisima i mogućnostima obavezne imunizacije u zemaljama Zapadnog Balkana. Ovo su pojašnjenja:
BiH: Dosad dobrovoljno, razmišlja se o modalitetima obavezne vakcinacije
Vakcinacija u Bosni i Hercegovini regulirana je zakonima o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti. Oba entiteta – Federacija BiH i Republika Srpska– imaju svoje zakone koji propisuju pravila.
“Stručne službe Zavoda za javno zdravstvo Federacije BiH prate situaciju u Europi i okruženju te aktivno razmišljaju o modalitetima obveznog cijepljenja protiv COVID-19, odnosno mogućnosti dokazivanja zdravstvenog statusa na javnim mjestima”, kazali su iz Zavoda za javno zdravstvo Federacije BiH za RSE.
Slično su odgovorili i iz zavoda u entitetu Republika Srpska (RS). Mogućnost obavezne vakcinacije razmatra se s ciljem veće uspješnosti procesa i smanjenja rizika prijenosa na najizloženijim radnim mjestima, poručili su iz Instituta za javno zdravstvo ovog bh. entiteta.
U federalnom zakonu o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti navodi se da imunizacija može biti obavezna, između ostalih navedenih bolesti, i za “druge zarazne bolesti – za sve osobe za koje postoje epidemiološke indikacije”.
Zakonom u RS-u predviđena je mogućnost vanredne obavezne vakcinacije.
Član 33 Zakona propisuje da se u slučaju pojave epidemije zarazne bolesti, određuje obavezna vanredna vakcinacija protiv te zarazne bolesti za sva lica, odnosno za određene kategorije lica, ako se utvrdi opasnost od širenja epidemije navedene zarazne bolesti. Ministar naredbom na prijedlog Instituta naređuje obaveznu vakcinaciju, navodi se u Zakonu.
U Brčko distriktu, osim obavezne vakcinacije za odrađene bolesti, slično kao u RS-u, u slučaju pojave epidemije zarazne bolesti, propisuje se obavezna vanredna vakcinacija.
U Brčkom, o mogućnosti obavezne vanredne vakcinacije odlučuje šef Odjeljenja za zdravstvo.
U Srbiji COVID-vakcina obavezna za vojsku i policiju
U Zakonu o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, čije je izmjene Skupština Srbije usvojila u novembru 2020. godine, navodi se da se može odrediti obavezna imunizacija “za sva lica, odnosno za određene kategorije lica, ako se utvrdi opasnost od prenošenja određene zarazne bolesti”.
“Obavezna, odnosno preporučena vanredna imunizacija naređuje se aktom ministra, u skladu s preporukama Svjetske zdravstvene organizacije, na prijedlog Zavoda za javno zdravlje (Srbije), uz saglasnost Republičke komisije za zaštitu stanovništva od zaraznih bolesti”, navodi se u članu 33 ovog zakona.
U Srbiji je od kraja maja 2021. godine obavezna vakcinacija za pripadnike vojske i policije, a članovi Kriznog štaba Vlade Srbije su se u izjavama zalagali i da vakcinacija bude obavezna za medicinske radnike.
U Srbiji je, prema posljednjim podacima, vakcinisano nešto više od 50 posto građana, a zvaničnici su, zarad boljeg odziva posezali za različitim poticajnim mjerama – od vaučera za kupovinu, do punktova u tržnim centrima i javnom prijevozu.
Premijerka Srbije Ana Brnabić izjavila je 12. septembra da se “polako priprema uvođenje COVID propusnica za mjesta u kojima nije neophodno da ljudi borave, na mjestima gdje postoji velika šansa da se zaraze, u zatvorenim prostorima, kafićima, barovima, restoranima, noćnim klubovima”.
“Što se tiče toga da su COVID certifikati neustavni, u velikoj mjeri jesu ako ih uvodite za neke stvari koje su ljudima neophodne. Ne možete ih uvoditi za, recimo, maloprodajne objekte gdje ne možete da uslovite ljude da uđu i kupe hljeb ili mlijeko time da li su vakcinisani ili nisu”, rekla je Brnabić.
Krizni štab Vlade Srbije za borbu protiv korona virusa održao je 11. septembra sjednicu, nakon koje je saopćeno da se razmatra uvođenje COVID propusnica – o vakcinaciji, preležanoj bolesti ili negativnom testu – za ulazak na ona mjesta na kojima boravak nije neophodan, poput kafića, restorana, klubova. Još nije poznat datum uvođenja propusnica.
Epidemiološke indikacije ostavljaju mogućnost obavezne vakcine u Crnoj Gori
Zakon o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti daje mogućnost nametanje obavezne vanredne vakcinacije i “naređivanje drugih mjera, po epidemiološkim indikacijama”.
U članu 27 Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti stoji da je vakcinacija obavezna protiv tuberkuloze, difterije, tetanusa, velikog kašlja, dječije paralize, malih boginja, epidemijskih zaušaka, rubele, virusnog hepatitisa “B” i hemofilusa influence tipa “B” i drugih zaraznih bolesti za koje postoji efektivna (djelotvorna) vakcina, koju Ministarstvo zdravlja uvrsti u Program obaveznih imunizacija.
Mjeru obavezne vakcinacije može narediti Ministarstvo zdravlja na prijedlog Instituta za javno zdravlje.
Iz Ministarstva zdravlja do sada su navodili da je vakcinacija dobrovoljna.
U Crnoj Gori je do 13.9.2021. revakcinisano 43 posto punoljetnog stanovništva, odnosno 32 posto ukupnog stanovništva.
Nove anti-COVID mjere uvedene u septembru nalažu da se bez potvrde o vakcinaciji, negativnom testu ili prebolovanom korona virusu, ne može ući u zemlju, ali ni u tržni centar.
Na Kosovu “nemoguća obavezna vakcinacija”, ali moguća ograničenja
Kosovo ne može vakcinaciju da učini obaveznom, izjavio je na konferenciji za novinare, 12. septembra, ministar zdravlja Kosova, Arben Vitia.
Zakon za sprečavanje i borbu pandemije COVID-19, usvojen u augustu prošle godine, ne predviđa da vakcinisanje bude obavezno.
Ustav Kosova, član 26, navodi da svaka osoba ima pravo na nepodvrgavanje liječenju/medicinskim ili naučnim eksperimentima, bez davanja suglasnosti.
Međutim, kada je epidemiološka situacija na Kosovu u pitanju onakva kakva jeste, s velikim brojem žrtava i novih slučajeva, Ehat Miftaraj iz Kosovskog instituta za pravosuđe kaže da svaka mjera koju vlada može da donese može se smatrati proporcionalnom i u skladu sa zakonima na snazi, a to isto važi i za obavezno vakcinisanje.
Od 13. septembra stupile su nove mjere na osnovu kojih uposleni u javnim i privatnim institucijama mogu fizički da odu na posao samo ako su potpuno vakcinisani, ili ako prilože negativan PCR, serološki ili rapid (brzi) test, koji se rade u državnim, ali više u privatnim institucijama.
Kosovo je do 14. septembra u podne vakcinisalo oko 21 posto populacije.
Šta predviđaju EU zakonodavstva
Na svakoj državi članici zajednice je sloboda i pravo da sama uvodi pravila u vezi s vakcinacijom.
Europska komisija izbjegla se pozicionirati u korist ili protiv obavezne imunizacije, tvrdeći da su kampanje nacionalna nadležnost.
Međutim, rezolucija Vijeća Europe, koju je u januaru usvojilo 47 njezinih članica (uključujući 27 zemalja EU), kaže da vakcinacija ne bi trebala biti obvezna i niko ne bi trebao biti diskriminiran zbog toga što nije vakcinisan.
U rezoluciji nadzorni odbor sa sjedištem u Strasbourgu poziva EU da “osigura da se građani obavijeste da vakcinacija nije obvezna i da nitko ne bude pod političkim, društvenim ili drugim pritiskom da se vakciniše ako to ne žele učiniti”.
Neke zemlje EU su već uvele obaveznu vakcinaciju za određeni dio populacije. Među njima se izdvaja Italija, koja je uvela obavezu certifikata o vakcinaciji, negativnom testu ili nedavno prebolovanom korona virusu za sve radnike. Odluka je važeća od 15. oktobra.
U Francuskoj svi zdravstveni radnici i radnici u domovima za stare, kućna pomoć i tehničari hitne pomoći morali su do 15. septembra barem primiti prvu vakcinu protiv COVID-19.
Grčka je 12. jula učinila obveznim vakcinisanje djelatnika staračkih domova i zdravstvene radnike od septembra.
Kao dio novih mjera, samo su vakcinisani kupci dopušteni u barove, kina, pozorišta i druge zatvorene prostore.
U Belgiji će od 1. oktobra samo vakcinisani moći u kafiće i restorane. Isto važi za ostala okupljanja poput maratona ili drugih događaja.
