Donedavni zamjenik ministra trgovine u Vladi Kosova i bivši zastupnik parlamenta Kosova u ime bošnjačke nacionalne zajednice Kosova, Ćerim Bajrami na svom Facebook profilu prkomentirao je izjavu premijera Kosova Albina Kurtija koju je dao poslije sastanka u vezi s dijalogom sa srbijanskom delegacijom u Briselu.
Njegov status prenosimo u cjelosti:
Prije par godina, tokom šire rasprave u Vladi, Skupštini i po medijima u Republici Kosovo u vezi dijaloga Kosovo – Srbija, objavio sam tekst u više medija i na bosanskom i na albanskom jeziku s naslovom: “Neophodno je učešće i Bošnjaka Kosova u procesu dijaloga”.
U međuvremenu, kao izabrani predstavnici bošnjačke nacionalne zajednice iz Koalicije Vakat, angažirani u institucije Republike Kosovo, u pisanoj formi i direktnim obrazloženjem zatražili smo i od tadašnjeg premijera Haradinaja i od Kancelarije EU, naše učešće u dijalogu.
Sugestije prethodnoj vladi
Također smo iznosili svoje sugestije i premijeru Avdullahu Hotiju oko nekih (publiciranih) detalja iz dijaloga, tokom kratkog mandata prethodne vlade.
Na početku, u vrijeme naprijed spomenutog mandata vlade premijera Haradinaja, načelno je iskazana dobra volja za prihvatanjem učešća i Bošnjaka, međutim, nešto kasnije u Skupštini, nacrtom zakona to nije bilo predviđeno, te je samo našom (DSB) direktnom intervencijom i traženjem od poslanika Vakat Bahrima Šabanija – koji je bio šesdeset i prvi (61.) poslanik za neophodan natpolovični kvorum za izglasavanje Zakona o državnoj delegaciji za dijalog – u posljednjem momentu prije glasanja usvojen je naš zahtjev i u zakonskom tekstu oko sastava delegacije je dodato i izglasano: “… i predstavnik bošnjačke zajednice.”
Taj Zakon je kasnije Ustavni sud proglasio da nije u skladu s ustavom, ali je bitno ono što je – ostvareno.
A, postignuto je to da se u ondašnjem političkom vrhu Kosova shvati potreba za uključivanjem i Bošnjaka u dijalog, iz prostog razloga što to nije bio nikakav naš zahtjev tipa “hajd Alija, nek je više vojske”, već zbog konkretne potrebe, pored ostalog, radi nepovoljnog položaja i ugroženih prava pripadnika bošnjačke zajednice u opštinama na sjeveru Kosova.
Da samo navedemo da tamo uz nekoliko neriješenih ubistava i teških ranjavanja Bošnjaka, od 2010. godne i nešto kasnije, Bošnjaci nemaju još ni pravo na školovanje na bosanskom jeziku, dok se veliki broj njih u međuvremenu i smjestio u Novom Pazaru, Sarajevu ili, većina njih, u dijaspori, pogotovo iz opština Mitrovica i Leposavić, a ništa nije bolje ni u Zubinom Potoku i Zvečanu.
Sloboda govora
U tom dijelu Kosova je bošnjačkim ljudima i sloboda govora, u punom smislu riječi, ugrožena, a da se ne govori o slobodnom glasanju i biranju, koje je direktno kontrolisano i dirigirano na svim minulim izborima, pogotovo na zadnjim.
U vezi s ovim, potrebno je da i premijer Kosova i EU posrednici i ambasade, komuniciraju sve legitimno izabrane bošnjačke predstavnike, pogotovu one koji su pobjednici u bošnjačkoj zajednici, te da se pomogne bošnjačkim kompetentnim institucijama i pojedincima da urade kratki elaborat koji će dati realni presjek stanja o nacionalnom, političkom i pravnom položaju bošnjačke populacije u ove četiri opštine na sjeveru, od ulaska KFOR-a na Kosovo, juna 1999., do dana današnjeg. Tekst elaborata treba da ponudi i rješenja u skladu sa opštim bošnjačkim intencijama, ustavom Kosova i pozitivnom praksom.
U ovih četiri tačke koje je neposredno poslije današnjeg susreta u Briselu istakao u svojoj postiranoj izjavi premijer Kurti, predloženih srbijanskoj delegaciji, zanimljiva je, između ostalih (i za nas Bošnjake i za druge nevećinske zajednice), tačka o … ‘formiranju zasebnog nacionalnog savjeta srpske zajednice…”
Dakle ima se šta i pratiti i radi čega (suštinski) učestvovati u dijalogu.
Naravno, učešće Bošnjaka u dijalogu ne podrazumijeva da oni budu direktno prisutni s premijerom i pratiocima u Briselu ili negdje drugdje, ali je važno da dijalog redovno prate i da budu redovno uključeni i informisani od kosovskih predstavnika.
Još jednom napominjem: legitimitet za ovo učešće u ime Bošnjaka Kosova prije svih imaju oni koji su od ovog manjinskog naroda većinskim glasovima izabrani (i na zadnjim izborima.)
(Ova napomena je bitna, jer mi Bošnjaci znamo da su nam prije 1999. ‘tamo neki’ birali “predstavnike”, što je realni rizik i sada, samo s druge strane.)
Inače bošnjački nacionalni opšti interes jeste da se ni njihova ni pozicija drugih nevećinskih zajednica u ustavu i predmetnim zakonima Republike Kosova – suštinski ne mijenja u slučaju ‘otvaranja’ ustava R. Kosovo ili promjena odredbi nekih zakona.
A, u slučaju ‘otvaranja’ ustava, ono što su Bošnjaci tražili i što treba aktuelni poslanici u ime ove nacionalne zajednice da zahtjevaju – jeste da se ispravi griješka u članu 5. ustava i da se bosanski jezik upiše na trećem, a ne kako je sad na četvrtom mjestu !
To je bio jedan od većih propusta ondašnjih bošnjačkih poslanika u 2008. godini, tokom donošenja i izglasavanja ustava Republike Kosovo, odnosno veoma nekorektan postupak onih drugih koji su tim nacrtom ustava redoslijed prepustili turskom jeziku.
Ustavno pitanje
U ovom slučaju, uz nepravde koje se u međuvremenu veoma često čine prema bosanskom jeziku, odnosno Bošnjacima, u publiciranju mnogih zvaničnih vladinih dokumenata i natpisa, (uz ”pravdanje na slovo ustava”), očita je i kontradiktornost u samom ustavu, odnosno postoji element i njegove zlouptrebe u ovom “pravdanju”, jer se, pored toga što se i tokom pisanja ovog ustava i uvijek znalo da su Bošnjaci brojnija nacionalna zajednica u odnosu na Turke na Kosovu, članom ustava na drugom mjestu je to jasno i potvrđeno – preko odredbe za broj poslanika u Skupštini Kosova na rezervisana/garantirana mjesta, gdje stoji – tri (3) za bošnjačku zajednicu u odnosu na broj dva (2) poslanika na ovim mjestima za tursku zajednicu.
Isto tako, nešto ranije od spomenute godine donošenje ustava, od ondašnjih bošnjačkih predstavnika učinjen je krupniji propust i tokom donošenja Zakona o upotrebi jezika, gdje je samo turskom jeziku dat status “tradicionalnog” i to jedino za opštinu Prizren, što je svakako dobro, jer je to sledstveno uzrokovalo pravnu povlasticu da se ne uzima u obzir broj stanovništva ove zajednice od pet (5) procenta, za priznanje zvaničnog statusa turskog jezika u opštini Prizren.
Bosanski jezik je tradicionalan u Prizrenu
A bilo je, naime, i te kako prostora i za upisivanje i bosanskog jezika kao “tradicionalnog”, i to ne samo za opštinu Prizren, već i u drugim opštinama, pogotovo za Mitrovicu, koja je znana historijska destinacija i bošnjačkog naroda.
I za ovaj nepovoljni status bosanskog jezika, treba učiniti napore da se eventualno promijeni u pozitivnom pravcu, u slučaju prijedloga izmjene i dopune Zakona o upotrebi jezika, za što su, svakako, potrebni glasovi uz poslanike većinskog naroda i određen broj onih iz nevećinskih zajednica, samim tim i od troje poslanika na bošnjačka garantirana mjesta.
Pošto smo spomenuli Mitrovicu, kao jedan od gradova u kojem su vjekovima prisutni i Bošnjaci uz većinske Albance, za razliku od nekoliko drugih opština u Republici Kosovo – u kojima je njihovim statutima regulisana upotreba bosanskog jezika u skladu sa spomenutim zakonom, bosanski jezik u statutu opštine u južnom dijelu Mitrovice, gdje je i sad neosporno albanska većina, jos nema jasni pravni status ‘jezika u upotrebi’, iako smo par puta na ovo ukazivali !
Također, Bošnjaci Kosova nemaju namjere da odustanu od decentralizacije opštine/a, pogotovo Rečane, koje se obećavaju i redovno prolongiraju od svih kosovskih vlada od 2008. godine naovamo, jer je to, na bošnjačku žalost, izbjegnuto da se direktno upiše u Ahtisarijevom planu u Beču, koji je bio osnova ustavnog i zakonskog poretka Republike Kosovo.
I taj redovni bošnjački zahtjev za decentralizacijom – koji je legalan i legitiman i životno bitan, niti je imao niti pak išta ima – s bošnjačke strane – sa (ne)formiranjen bilo kakvih i čijih asocijacija opština !
